Kayaçlar

Kayaçlar, mineral topluluklarıdır; minerallerin veya kaya parçalarının bir araya gelmesinden oluşmuşlardır.

Kayaçlar, oluşum şartlarına ve kökenlerine göre, magmatik, metamorfik (başkalaşım) ve sedimanter (tortul) olmak üzere başlıca üç gruba ayrılmaktadırlar.

Magmatik Kayaçlar

Magmatik kayaçlar, magmanın veya lavların soğuması ve katılaşması sonucu oluşan kayalardır.

Plütonik Kayaçlar (Derinlik Kayaçları)

Magmanın soğuması ve katılaşması derinlerde meydana gelirse ortaya çıkan kayaçlara plütonik kayaçlar (derinlik kayaçları) denir (Örnek: Granit).

Volkanik Kayaçlar (Yüzey Kayaçları)

Mağmanın soğuma ve katılaşması  yüzeyde meydana gelirse ortaya çıkan kayaçlara  volkanik kayaçlar denir. (Örnek: Bazalt).

Damar Kayaçları (Yarı Derinlik Kayaçları)

Mağmanın derinlerden yeryüzüne doğru yükselirken yeryüzüne yakın kesimlerde soğumasıyla oluşan kayaçlar, yarı derinlik (damar) kayaçları olarak adlandırılırlar. (Örnek:  Diyabaz).

Sedimanter (Tortul) Kayaçlar

Sedimanter kayaçlar daha önce oluşmuş kayaçların parçalanması, taşınması, çökelme ortamlarında biriktirilmesi ve taşlaşmasıyla oluşabildiği gibi, geçmişte yaşamış organizma parçalarından da oluşabilir. Bu kayaç grubu genellikle tabakalı bir yapıya sahiptir. Kırıntılı, Kimyasal ve Organik (Biyokimyasal) sedimanter kayaçlar olmak üzere 3 gruba ayrılır.

Kireçtaşı
(Kimyasal Sedimanter Kayaç)

 

Taşkömürü
(Organik Sedimanter Kayaç)

 

Metamorfik (Başkalaşım) Kayaçlar

Minerallerin basınç ve sıcaklık etkisiyle değişime uğrayarak yeniden kristallenmesi ile oluşan kayaçlardır.

Sleyt: Çok düşük dereceli metamorfizma etkisiyle oluşmuş, çok küçük tane boyuna sahip (<1mm) metamorfik kayaç.

Fillit: Zayıf bir yapraklanma (folyasyon) özelliği gösteren ince tane boyuna sahip (1-2 mm) düşük dereceli metamorfizma etkisine maruz kalmış kayaç.

Şist: Basınç ve sıcaklık etkisiyle gelişen yapraklanma (folyasyon) özelliği gösteren, orta-iri tane boylu (2-10 mm) mineraller içeren kayaç.

Gnays: Yüksek dereceli metamorfizma etkisiyle bant şeklinde belirgin bir yapraklanma (folyasyon) özelliği gösteren ve genellikle kuvars, feldispat, mika ve amfibol gibi mineraller içeren iri taneli (10-15 mm) metamorfik kayaç.