27 OCAK 2003 PÜLÜMÜR (TUNCELİ) DEPREMİ
MTA
Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi
Çevre Jeolojisi ve Doğal Afet Araştırmaları
Koordinatörlüğü
28 Ocak 2003
27 Ocak 2003 günü yerel saat ile
07.26 da, dış merkez üssü Tunceli ili Pülümür ilçesi yakınlarına rastlayan orta
büyüklükte bir deprem olmuştur. Çeşitli Deprem Araştırma Enstitüleri tarafından
depremin büyüklüğüne ilişkin farklı değerlendirmeler yapılmaktadır. Kandilli Rasathanesi
Deprem Araştırma Enstitüsü depremin büyüklüğünü Md 6.5, derinliğini ise 10 km
olarak vermektedir. USGS ve ETHZ gibi yabancı araştırma enstitüleri ise depremin
büyüklüğünü Ms 5.8 olarak belirlemişlerdir.
Çeşitli
Kurumlarca depremin yeri, büyüklüğü ve derinliğine ilişkin bilgiler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo
1. Pülümür (Tunceli) Depremine ilişkin çeşitli kuruluşlarca açıklanmış sismolojik
bilgiler
(KOERI: Boğaziçi ÜniversitesiKandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü,
USGS: U.S. Geological Survey,
ETHZ: Swiss Seismological Service).
Kuruluşun
Adı |
Enlem |
Boylam |
Derinlik
(km) |
Büyüklük |
KOERI |
39.4560 |
39.7738 |
10 |
Md: 6.5 |
USGS |
39.52 |
39.78 |
10 |
M: 5.8 |
ETHZ |
39.5 |
39.8 |
10 |
Ms: 5.8 |
Bölgesel Tektonik Konum ve Aktif Faylar
Genel
Müdürlüğümüzün jeolojik harita arşiv bilgileri ile topoğrafik analiz ve hava fotoğraflarının
değerlendirilmesi sonucu bölgenin aktif faylarına ilişkin aşağıdaki değerlendirmeler
yapılmıştır.
Aletsel
verilere göre depremin dış merkez üssü Pülümür ilçesinin yaklaşık 8-10 km batısına
rastlamaktadır. Bu bölge Kuzey Anadolu Fayı ile Doğu Anadolu Faylarının Karlıova'daki
birleşme noktası batısında, Erzincan-Karlıova-Elazığ üçgeni olarak adlandırılan
ve aktif fayların yoğun olarak bulunduğu bir alanda yer almaktadır. Tanımlanan
bu alan içerisinde Kuzey Anadolu Fayının Yedisu segmenti ile Doğu Anadolu Fayının
Bingöl-Karlıova segmenti, Ovacık Fayı, Bingöl-Karakoçan fay zonu, Sancak-Uzunpınar
fay zonu en önemli aktif faylar niteliğindedir (Şekil
1). Bu ana fayların dışında bölgede uzunlukları 10-25 km arasında değişen
çok sayıda aktif fay bulunmaktadır.
Belirtilen
bu faylardan Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fayları üzerinde tarihsel dönemlerde
magnitüdü 7'den büyük yıkıcı depremler olmuştur. Kuzey Anadolu Fayı üzerinde bölgede
meydana gelen en son depremler 1939 Erzincan (M7.9), 1966 Varto (M 6.9) ve 1992
Erzincan (M 6.8) depremleridir. Doğu Anadolu Fayı üzerinde ise 1971 Bingöl (M
6.8) depremi meydana gelmiştir. Bunların dışında bu üçgen içerisinde Kiği yöresinde
yer alan faylar üzerinde son yüzyılda orta büyüklükte depremlerin meydana geldiği
bilinmektedir.
Son depreme
ilişkin aletsel veriler, depremin, tanımladığımız bu üçgen içerisinde Ovacık fayı
ile Kuzey Anadolu Fayının Kazan-Tanyeri bölümü arasında kalan bir bölgede gerçekleştiğini
göstermektedir. Deprem merkezine yakın bölgede iki aktif fay sistemi bulunmaktadır (Şekil 2). Bunlardan, Pülümür kuzeyinde, Kuzey
Anadolu Fayının uzanımına paralel olarak KB-GD doğrultusunda yaklaşık 20 km uzunluğundaki
Dağyolu Fayı sağ yönlü doğrultu atımlıdır. Pülümür batısına rastlayan Heltepe
Fayı ise 25 km uzunluğunda olup KD-GB doğrultusunda uzanmaktadır. Dağyolu Fayı'nın
aktivitesine ilişkin jeolojik ve jeomorfolojik veriler belirgindir. Heltepe Fayı
ise Avcıdağları (3345 m) yükselimini doğudan sınırlandıran çizgisel bir uzanım
sunmaktadır. Buzul aşındırması nedeniyle fayın aktivitesine ilişkin morfolojik
bulgular net olarak izlenememektedir. Fayın kuzey bloğu morfolojik olarak yukarıdadır.
Sol yönlü doğrultu atımlı Ovacık Fayı'na paralel uzanması nedeniyle Heltepe Fayı'nın
normal bileşenli sol yönlü doğrultu atımlı olduğu düşünülmektedir.
Depremin
dış merkez üssü ve artçı şoklar Heltepe Fayı yakın çevresine rastlamakta olup,
hasar dağılımı hakkında henüz yeterli bilgi mevcut değildir. Dolayısıyla, Heltepe
Fayı'nın uzanımı ile hasar dağılımı arasında şimdilik bir deneştirme yapılamamaktadır.
Ancak, ana şok ve artçı şokların dağılımı göz önüne alındığında 23 Ocak Pülümür
depreminin Heltepe Fayı'ndan kaynaklanmış olması muhtemeldir.
E-posta: emre@mta.gov.tr