Türkiye Jeoloji Haritalarının Güncellenmesi
Jeoloji bilimsel araştırma yöntemleri kullanarak yerkabuğunun yapısını araştırır ve ortaya çıkarır.
Dünyanın yeraltı şeklinin araştırılması birçok alt bilim dalının eşgüdümüne ihtiyaç duyar. Yeraltı kaynaklarının ve yeraltından gelebilecek tehditlerin anlaşılabilmesi, birçok bilgi kaynağının birlikte değerlendirilmesiyle gerçekleştirilir.
Jeoloji araştırmalarının en önemli ayağını oluşturan Jeoloji Haritaları, yüzeydeki kayaları ve toprağı açıklar, yeraltının derinliklerindeki kayalar hakkında bilgi verir, kayaların ve toprağın yaşlarını belirtir. Deprem, fay ve heyelanların nerelerde olduklarını gösterir. Jeoloji haritaları; yüzeydeki kayaların ve materyallerin çalışılması ve bu kayalar hakkındaki bilgilerin haritaya aktarılmasıyla yapılır.
Jeoloji haritası sadece kayaları ve materyalleri açıklamakla sınırlı kalmaz, Araştırmalar sırasında kayaların evrimiyle ilgili laboratuvar çalışmaları yapılır ve bazı ilgili alanlarla beraber çalışır:
- Jeokimya: Kayaların kimyasal içeriğini açıklar ve jeokimyasal evrimini bulur.
- Jeofizik: Kayaların ve dünyanın fiziksel durumlarını gravite, manyetik ve sismik metotlar yardımıyla açıklar.
- İzotop Jeolojisi: Doğal radyoaktif izotopların yarı ömürleriyle kayaların yaşlarını bulur ve kayaların orijini, atalarını bulmak için izotopik karakterlerini kullanır.
- Paleontoloji: Kayaların yaşlarını belirlemek için fosiller kullanılır ve organizmaların daha önce yaşadığı ortam koşullarını açıklar.
- Paleomanyetizma: Kayaların zayıf manyetik alanlarını kullanır ve yaşlarını belirler, oraya nasıl geldiklerini açıklar.
Jeoloji haritaları güncel sorunlara ışık tutabileceği gibi ileriye dönük çalışmaların da programlanması ve uygulanmasında ilk başvurulacak bilimsel belgelerdir. Madencilik ve pek çok mühendislik projesi, jeoloji ile çok yakından ilgilidir. Bu nedenle madenlerin oluşum mekanizmalarının aydınlanması ve yeni maden sahalarının aranması, baraj, yol güzergahları ve yeni yerleşim bölgelerinin seçiminde gerekli temel bilgileri elde etmek için söz konusu jeoloji haritalarının yapılmış olması gerekir. Değişik ölçekte jeoloji haritalarına temel oluşturacak en kullanışlı harita ölçeği 1/25.000 olarak belirlenmiştir.
Yurdumuz 5547 adet 1/25 000 ölçekli paftayı kapsayan geniş, engebeli ve oldukça karmaşık bir jeolojik kuşak üzerinde bulunmaktadır. Bu nedenle, jeolojik özelliklerinin adım adım dolaşılarak incelenmesi gerekmektedir. Çok yoğun, uzun süreli arazi ve laboratuvar çalışmalarını gerektiren bu çalışmalar Dairemizin ana görevidir. 1/25 000 ölçekli jeoloji haritalarının hazırlanmasının yanı sıra, büyük boyutlarda jeolojik yapıları, önemli bölgesel özellikleri, çeşitli jeolojik zamanlardaki paleocoğrafyayı ve jeodinamik olayları ortaya çıkarmak amacıyla bilimsel amaçlı çalışmalar da yapılmaktadır. Daha küçük ölçekli haritalar da üretilmektedir.
Maden aramalarında bölgesel prospeksiyon amaçlı kullanılan ve özellikle özel sektör madenciliği ile doğalgaz boru hattı, otoyol, baraj, kentsel alanların ve sanayi bölgelerinin makro planlamasında ihtiyaç duyulan küçük ölçekli haritalardan 224 adet 1/100.000 ölçekli ve 6 adet 1/250.000 ölçekli haritanın basımı tamamlanmıştır.
1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Jeoloji ve doğal kaynak araştırmaları için en önemli başvuru kaynağı olup ülkenin jeolojik durumuna genel olarak yansıtmaktadırlar. 18 paftadan oluşan 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası 1963-1968 yılları arasında ki ilk basımından sonra yeniden çalışılarak düzenlenmiş ve 2003 yılında II. basımı gerçekleştirilerek kullanıcılara Türkiye Jeolojisinin temel başvuru kaynağı olarak kazandırılmıştır.
Türkiye Jeoloji Haritalarının Basımı
Kurumumuz tarafından 1986 yılından itibaren basılan jeolojik harita ve kitapçıklar yer altı kaynaklarının aranmasında; deprem ve diğer doğal afetlere ilişkin araştırmalarda; kentleşme, yol, baraj, tünel vb. mühendislik hizmetlerinde ve çevreye ilişkin çeşitli çalışmalarda kullanılacak detay jeolojik bilgileri içermektedir. Yukarıda sayılan yerbilimleri ile ilgili tüm araştırmalara temel teşkil eden bu haritaların basılıp yayımlanması kullanıcıların hizmetine sunulması gerekmektedir. Bu amaçla Jeoloji Etütleri Dairesinin değişik projeleri ile hazırlanan jeoloji ve tematik haritalar 1/50.000, 1/100.000, 1/250.000, 1/500.000, 1/1.250.000 gibi küçük ölçeklerde birim tarafından basıma hazır hale getirilmekte ve kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır
Jeoloji haritaları ve kitapçıklarının basıma hazırlanması işlemi oldukça uzun ve zorlu aşamalardan geçerek gerçekleştirilmektedir. Bir jeoloji haritası ve kitapçığının basımı için; kitapçığının derlenmesi, harita için gerekli kalıpların oluşturulması (jeoloji kalıbı, münhani kalıbı, akarsu, göl, deniz vb. bilgilerin oluşturduğu mavi kalıp ve yerleşim birimleri, karayolları, dağ, tepe gibi bilgilerin oluşturduğu siyah kalıp) gerekmektedir. Kitapçığın derlenmesi, basım standartlarına getirilmesi, haritanın sayısallaştırılması, kontrolleri ve basılması ile ilgili tüm işlemler Küçük Ölçekli Haritalar Birimi tarafından gerçekleştirilmektedir.