Havadan Jeofizik Araştırmalar
Maden, enerji ve yapısal jeolojik unsurların araştırılması akılcı planlar, uygun ve yerinde yöntemler ve güncel teknoloji kullanılarak yönlendirilebilir. Bu bağlamda, havadan jeofizik verilerin toplanması bahsi geçen problemlerin üstesinden gelebilmek için tercih edilebilecek yegane yoldur.
Bu bağlamda Genel Müdürlüğümüz Jeofizik Etütleri Daire Başkanlığı tarafından yürütülen proje kapsamında tüm Türkiye genelinde Havadan Manyetik ve Radyometrik veriler, 2017-2022 yılları arasında 1 km profil aralığında toplanmış olup, 1.431.374,7 km veri uçuşu gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen bu uçuşlar sonucunda manyetik verilerden DRTP Manyetik Anomali Haritası, Analitik Sinyal, Toplam Yatay Türev (THDR), Tilt Açısı (TA) Haritaları, radyometrik verilerden; U, Th ve K konsantrasyon haritaları ve Ternary Haritası elde edilmiştir.
Havadan Jeofizik Çalışmalar İle Yurtdışında İlk Defa Hizmet Verilmiştir
Havadan Jeofizik Araştırmalar kapsamında, ülkemiz genelinde yürütülmekte olan çalışmaların yanı sıra Kurumumuz teknik danışmanlık ve operasyonel destek ile yurtdışı açılımları çerçevesinde çalışmalar yürütülmektedir. MTA Taşkent Company ve MTA Company Ltd. Sudan şirketleri ile kurumumuz arasında yapılan protokoller ile veri işlem, yorumlama ve raporlama kapsamında teknik danışmanlık hizmeti gerçekleştirilmiştir.
Özbekistan’da gerçekleştirilen teknik danışmanlık etüt çalışması Ülkemiz ve Kurumumuz tarihinde yurtdışında tamamen yerli uzman personelimizce gerçekleştirilen ilk Havadan Jeofizik etüt olması açısından önem arz etmektedir.
Sudan’da gerçekleştirilen teknik danışmanlık etüt çalışması ise yine Ülkemiz ve Kurumumuz tarihinde Afrika’da tamamen yerli uzman personelimizce gerçekleştirilen ilk Havadan Jeofizik etüt olması açısından önem arz etmektedir.
Havadan Jeofizik Çalışmalar-İHA (Manyetik&Radyometri)
Daire envanterimizde bulunan DJI Matris 300 model İHA ile havadan manyetik ve radyometrik veriler toplanmaktadır. Manyetik verilerin toplanması için Geometrics Magarrow Manyetometre, radyometrik verilerin toplanması için de Medusa M-350 spektrometre kristali kullanılmaktadır. Konum doğrulama amacı ile de DRTK-2 GPS Mobil İstasyonu kullanmaktayız. Bu cihaz santimetre düzeyinde konumlandırma doğruluğu elde etmek için gerçek zamanlı diferansiyel veriler sağlar. Hassas konumlandırma sayesinde uçuş risklerini en aza indirgenir.
- DJI Matris 300 model İHA özellikleri;
- 55 dk Max. Uçuş Süresi (Operasyon ortalama süresi 16-19 dakika)
- Çalışma Sıcaklığı: -20°C ila 50°C
- 7000 m Max. Çalışma Yüksekliği (Deniz seviyesinden)
- 15 m/s Rüzgar Direnci
- 23 m/s Max. Hız
- 2,7 kg taşıma kapasitesi
- 6 Yön Algılama ve Konumlandırma sistemi
- Geometrics Magarrow Manyetometre özellikleri;
- Sezyum manyetometre
- 1000 Hz örnekleme aralığı
- 20.000 – 100.000 nT çalışma aralığı
- 0,005 nT hassasiyetinde ölçü
- -20 ila +40 °C arası çalışma sıcaklığı
- Ağırlık: 1,2 kg (batarya hariç)
- Uzunluk: 1m
-
Medusa M-350 spektrometre kristalinin özellikleri;
- 2,7 kg
- CsI sintilatörü
- 40K, 238U, 232Th, 137Cs
- 350 ml
- -20 ila +65 °C
- 5 - 10 km/h
Veri toplama amacı ile yapılan uçuşlar, topografya takipli olacak şekilde; radyometrik veri toplama 15 m, manyetik veri toplama uçuşları 50 m yükseklikten icra edilmektedir. Uçuşlar tamamlandıktan sonra kalite kontrol aşamasından geçen verilere gerekli proses aşamaları uygulanır. İşlenen manyetik verilerden; DRTP Manyetik Anomali Haritası, Analitik Sinyal, Toplam Yatay Türev (THDR), Tilt Açısı (TA) Haritaları, radyometrik verilerden; U, Th ve K konsantrasyon haritaları, Efimov parametre haritası, oran haritaları ve Ternary Haritaları elde edilmektedir.
Havadan Jeofizik Çalışmalar-İHA (Ortofoto)
Fotogrametri, fotoğrafik görüntüleri ve elektromanyetik radyant görüntü ve diğer fenomenlerin desenlerini kaydetme, ölçme ve yorumlama sürecinde fiziksel nesneler ve çevre hakkında güvenilir bilgi edinme bilim ve teknolojisidir. İHA fotogrametrisi, genel olarak içerisinde herhangi bir insan taşımadan, otonom veya manuel olarak kontrol edilebilen bir hava aracına entegre edilen kamera ile çekilmiş fotoğraflar kullanılarak yapılan fotogrametrik sürecin genel tanımıdır. Dairemizde VTOL teknolojili sabit kanatlı Wingtra GENII ve Trinity F90 Pro İHA lar ile 42 MP çözünürlüklü sabit dikey zenit açısı sağlayan kameralar kullanılarak bu faaliyetler sürdürülmektedir.
- Maden arama ve araştırmalarına altlık hazırlamak, madencilik faaliyetlerinde arama araştırma esnasında maden jeolojisi, sondaj planlama gibi faaliyetlerde kullanılmak üzere 1/1000, 1/500 ölçeklerde haritalara ihtiyaç duyulmaktadır. Arama araştırma sonrası ise rezerv hesaplama, imalat projeleri vb. durumlar için de aynı haritalara ihtiyaç duyulmaktadır. Dairemiz de üretilen bu haritalar MAPEG standartlarına uygun olarak İHA fotogrametrisi yöntemiyle hazırlanmaktadır.
- Jeofizik Gravite araştırmalarında kullanılan topoğrafik düzeltme değerlerini daha hassas hesaplamak için metre düzeyinde hata içeren genel altlıklar yerine, İHA ile üretilmiş santimetre hassasiyetinde modeller oluşturulmaktadır.
- Jeolojik problemlere çözüm üretmede yardımcı olmak, formasyon sınırı takibi, fay geometrisi ve atım ölçümleri, toprak kayması ve kaya düşmesi analizi, çöküntü ve yükselim deformasyon zamana göre takip analizi, jeolojik miras çalışmaları vb. ihtiyaçlar için yüksek çözünürlüklü ortofoto ve yüzey modeli oluşturulup analiz edilebilmektedir.
- Madencilik faaliyetleri kapsamında maden sahalarında pasa, atık veya işletme durumu benzeri bilgileri elde etmek için İHA ile Sayısal Yükseklik Modeli ve Sayısal Arazi Modeli oluşturmaktadır.
- Multispektral ve termal bantlarda ölçüm yapabilen sensörlerimizle mevcut İHA larımızı kullanarak çeşitli ihtiyaçlara cevap verecek mineral – kayaç tanımlama, formasyon sınırı, termal anomali vb. haritalar üretilebilmektedir.
Havadan Jeofizik Çalışmalar-Havadan Elektromanyetik
Havadan Elektromanyetik Yöntem çalışmaları, HELITEM2 sistemi ile gerçekleştirilmektedir. HELITEM2 sistemi, verici döngü halkasının bağlı olduğu 40 m'lik bir kablodan oluşmaktadır. Uçuş sırasında; verici halkası helikoptere bağlanmaktadır ve helikopterin yaklaşık 35 m altına konumlandırılmaktadır. Ölçümler esnasında verici halka, düşeyden 25 derecelik bir açı ile havada sürüklenmektedir. Alıcı platformu, 35 m çapındaki verici halkasının merkezinde, verici düzleminin merkezinden yaklaşık 0,1 m yukarıda bulunmaktadır. Gerçek zamanlı navigasyon için kullanılan GPS anteni, helikopterin kuyruk ekleminde yer almaktadır. Barometrik altimetre, radar altimetresi, lazer altimetre ve veri kaydedici sistem helikoptere monte edilmektedir. Verici halkası konumunun belirlenmesi için halka üzerine, GPS anteni takılmaktadır. Ayrıca; verici halkanın yönünü ölçmek için halkanın önüne IMU Sistemi monte edilmektedir.
Genel Müdürlüğümüz Jeofizik Etütleri Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Havadan Elektromanyetik Araştırmalar projesi kapsamında Türkiye genelinde Havadan Elektromanyetik veriler toplanmaktadır. Gerçekleştirilen proje kapsamında 2022 yılında 7.503,36 km, 2023 yılında 16.99985 km ve 2024 yılında ise 11999.89 km olmak üzere üç yılda toplam 36503.1 km veri toplanmıştır.
Havadan Jeofizik Araştırmalar kapsamında aşağıda listelenen işlemler Daire Başkanlığımız Uzman Teknik personellerince gerçekleştirilmektedir. Toplanan verilerin değerlendirilmesi aşamasında kullanılan veri işlem merkezimiz son teknoloji donanım ve yazılım alt yapısına sahiptir.
- Dairemiz bünyesinde yapılan Havadan Jeofizik Araştırmalara ilişkin amaca uygun uçuş operasyonlarına yönelik planlamaların yapılması,
- Havadan Jeofizik ekipmanları için gerekli olan kalibrasyon ve test işlemlerinin yapılması,
- Gerekli kalibrasyon ve test işlemleri sonrası ileri proses işlemlerinde kullanılacak parametrelerin hesaplanması,
- Toplanan verilerin ayıklanması ve kalite kontrol (QC) işlemlerinin yapılması,
- Kalite kontrol sonrası verilerin işlenmeye hazır hale getirilmesine yönelik tüm pre-proses işlemlerinin yapılması,
- Verilere amaca uygun filtreler uygulanması ve gerekli teknik düzeltmelerin yapılması,
- Gerekli ön işlemlerden geçirilmiş verilerin parametreler özelinde işlenmesi ve haritalanması,
- Haritalanan verilerin modellenmesi ve yorumlanması,
- Konularındaki çalışmaları etkin ve yetkin şekilde yürütebilecek donanım ve kabiliyete sahiptir,