Jura-Kretase yaşlı İnaltı Formasyonu’nun stratigrafik konumu, Orta Karadeniz Dağları’nın jeolojisine yeni bir yaklaşım ve bunun bölgesel jeolojiye etkileri (Türkiye’nin kuzeyi)

Yazarlar

Mehmet Fuat UĞUZ

Anahtar Kelimeler

Karadeniz dağ kuşağı, İnaltı Formasyonu, tektonostratigrafi, bölgesel jeoloji.

Özet

İnceleme alanı Türkiye’nin kuzeyinde, Orta Pontidler olarak bilinen bölgede yer alır. Önceden yapılmış çalışmalara göre bölgede Permo-Karbonifer-Erken Jura’ya yaşlandırılan bir eski temel vardır. Bu temelin ofiyolitler ile metakırıntılı kayalardan oluştuğu belirtilmiştir. Batı Pontidlerde yüzeyleyen ve metamorfik olmayan, Paleozoyik yaşlı başka bir temelin Orta Jura öncesinde bu temeli tektonik ilişkiyle üzerlediği; Geç Jura-Erken Kretase-Eosen yaşlı bir çökel istifin tektonikle bir araya gelmiş olan bu iki farklı Paleozoyik temeli birlikte örttüğü öne sürülmüştür. İnaltı Formasyonu çökel örtünün alt düzeylerinde yer almakta ve yaşı Orta-Geç Jura olarak bilinen Bürnük Formasyonu’nun konglomeraları üzerinde bulunmaktadır. Literatürde İnaltı Formasyonu’nun stratigrafik konumuna uymayan, saha gözlemlerine dayalı açıklamalar vardır. İnaltı Formasyonu’na ait kireçtaşlarının alloktonluğuna örtülü ya da açık göndermelerde bulunan bu açıklamalar veri yetersizliği nedeniyle stratigrafiye yansımamışır. Bürnük Formasyonu en alt tabakalarından itibaren ve her düzeyinde bol miktarda İnaltı Formasyonu’ndan kopma çakıl ve bloklar içerir. Bu durum İnaltı Formasyonu’nun, Bürnük Formasyonu’ndan daha yaşlı olmasını gerektirir. Bürnük Formasyonu üzerindeki yaygın örtü konumu nedeniyle İnaltı Formasyonu’nun taban ilişkisi tektonik olmalıdır. Bürnük Formasyonu Küre Okyanusu’nun kapanması ve İnaltı Formasyonu’nun bölgeye yerleşmesinin son evresinde, naplı-bindirmeli yapıların önünde, kara ortamında ve muhtemelen Bartoniyen’de çökelmiştir. Alttan Küre Ofiyoliti’nin lav-çökel dizisi ve üstten Geç Kretase yaşlı Kapanboğazı Formasyonu ile geçişli olan Akgöl Formasyonu’ndan bu çalışmada Spirillina sp., Radiolaria spp., Lageniidae, Nodosariidae, Ophthalmididae gibi Geç Jura-Erken Kretase yaşını veren fosiller elde edilmiştir. Geç Jura-Erken Kretase yaşı, epiofiyolitik çökellerin Kalloviyen’den Lütesiyen’e uzanan çökel sürekliliğinde tamamlayıcı bir bağ oluşturur. Bu çökel sürekliliği Orta Pontidler’de Orta Jura ve sonrasına yaşlandırılan kıtasal kabuk gelişimi teziyle uyuşmaz. Bu çalışma ile ulaşılan sonuçlar bölgesel jeolojiyi derinden ilgilendiren değişikliklere yol açmaktadır.

.pdf makale için tıklayınız